Jak powstawał śpiewnik Marianny

Pieśni ludowe z Bukówca Górnego.

Dzieciństwo i nastoletnie lata Marianny Dudek – Maćkowiak, urodzonej w Bukówcu w 1920 r. i tam mieszkającej, przypadły na lata międzywojenne.  Był to w Bukówcu  okres fascynacji teatrem, operetką, orkiestrami dętymi i taki przede wszystkim profil działalności kulturalnej miały wówczas  bukówieckie organizacje.  

Była jednak w Bukówcu osoba, która już wtedy doceniała wartość autentycznej kultury ludowej – to Maria Poloch (ur. 1904 ), córka zamożnego gospodarza bukówieckiego, prezeska Kółka Włościanek. Od początku lat trzydziestych zaczęła zbierać, spisywać, przypominać stare śpiewki, zwyczaje, które w obliczu migracji zarobkowych i docierania z różnych stron Polski i świata „nowinek” były zmieniane, modyfikowane lub zwyczajnie zapominane. Wraz z grupą osób rozmiłowanych w starych tańcach , śpiewach i strojach, utworzyła swoisty zespół występujący na bukówieckich uroczystościach, przede wszystkim na corocznych dożynkach. Osobami, które dostarczały jej najwięcej informacji, które uczyły tego, co już zostało zapomniane, były  przede wszystkim  Konstancja Małecka  (ur. 1886) i Bibianna Grzesiecka (ur. 1889). Ukoronowaniem pracy tego zespołu było wystawienie na dożynkach w 1936 r. widowiska „Wesele bukówieckie”. Członkowie tej grupy podtrzymywali te tradycje po II wojnie światowej i stali się nie tylko trzonem, ale też nauczycielami Zespołu Regionalnego, który w 1964 roku powstał z inicjatywy Anny Markiewicz. Zespół ten istnieje do dziś dając liczne występy, zdobywając nagrody- wśród nich tą najważniejszą: Nagrodę im. Oskara Kolberga ( 1979 r). W  grupie Marii Poloch działała też Marianna Maćkowiak, brała udział w wystawieniu w 1936 r. Wesela Bukówieckiego,  zaangażowała się całym sercem w działania Zespołu Regionalnego Anny Markiewicz, a potem również Szkolnego Zespołu Regionalnego. 

Działania w grupie Marii Poloch, a potem w zespołach regionalnych, były dla autorki istotnym źródłem poznawania starej, tradycyjnej muzyki Bukówca.  Innym istotnym źródłem był  udział w życiu społeczności bukowieckiej: udział w weselach, potańcówkach, imprezach rodzinnych  i koleżeńskich, wspólnych pracach –  wszędzie tam słyszała bukówieckie piosenki, poznawała je i śpiewała.

Tak więc pieśni  i przyśpiewki w śpiewniku nie są pracą etnografa przybywającego z zewnątrz, lecz osoby, która wśród nich wzrastała, słyszała je na co dzień i sama je spiewała. Dzięki temu zapisy są bardzo obszerne, oddają też charakter i klimat zapisanych utworów. Tak napisał o tym prof. dr hab. Bogusław Linette w przedmowie: (…) tak obszerna dokumentacja mogła powstać dzięki temu, że stworzyła ją osoba należąca do miejscowej społeczności, doskonale znająca realia kulturowe swej wsi, a przy tym potrafiąca notować melodie. Gromadzenie materiału w tych warunkach daje możliwość zinwentaryzowania prawie całego (lub bliskiego wyczerpania) miejscowego repertuaru, co byłoby niemożliwe do wykonania w ramach dorywczej eksploracji prowadzonej przez badaczy z zewnątrz.

Zapisy nut i słów bukówieckich śpiewek Marianna Maćkowiak rozpoczęła w 1975 roku. Zostało sześć zeszytów nutowych, w których w ciągu 20 lat autorka zapisała 224 piosenki. Część z nich zapisała wyłącznie ze swojej pamięci, część  we współpracy z informatorami. Jak wspomina rodzina i znajomi, autorka umawiała się z informatorem w jego domu, szła tam ze skrzypcami i zeszytem nutowym. Potem, pomagając sobie skrzypcami, sporządzała zapis nutowy śpiewanych przez informatora piosenek. W domu przepisywała do zeszytu „na czysto”. Na stronie 143 śpiewnika podane są nazwiska informatorów-wykonawców piosenek, wraz z datą ich urodzenia oraz numerami pieśni w śpiewniku.

Śpiewnik Pieśni ludowe z Bukówca Górnego zawiera 175 spośród 224 pieśni. Wyboru, klasyfikacji i układu pieśni dokonał redaktor wydania, prof. dr hab. Bogusław Linette, który jest też autorem bardzo ciekawej przedmowy (zachęcamy do przeczytanie jej w całości).   

Do wydania śpiewnika doszło dzięki staraniom Leszczyńskiego Towarzystwa Kulturalnego oraz Centrum Kultury i Sztuki w Lesznie. 

Dla nas, Bukówczan, śpiewnik Pieśni ludowe z Bukówca Górnego jest nie tylko źródłem wiedzy, jest też dowodem na bogactwo kultury naszej wsi. Za ocalenie tego bogactwa, pani Mariannie Dudek – Maćkowiak z całego serca dziękujemy. 

Zofia Dragan